Red mij niet

Plot

In het kort
Wanneer we zien hoe iemand in onze omgeving het lastig heeft en worstelt met het leven, willen we daar graag iets aan doen. Al snel schieten we dan in het oplossen en aanpakken, maar dat is niet altijd even helpend. We schieten dan door in onze neiging tot Nodeloos Redden: we schieten in actie zonder op voorhand even af te stemmen wat de Ander eigenlijk nodig heeft, we geven adviezen op basis van onze eigen ervaringen of inschatting enz.

Dit Ander-help-boek ‘Red mij niet’ is bedoeld voor iedereen die te maken krijgt met mensen die Donkere Dagen doormaken. Al gaat het inhoudelijk niet over eetstoornissen, de patronen die erin beschreven staan zijn vast en zeker herkenbaar. Hoe mensen goedbedoeld zeggen: ‘Eet toch gewoon een boterham meer’, of ‘Laat ze maar eens bij mij komen logeren, dan zal het snel gedaan zijn met dat gepruts met eten’, en daarmee eigenlijk voorbijgaan aan de ernst van de situatie. Dit boek is dan ook sterk aanbevolen literatuur voor familieleden, vrienden en vrijwilligers die mensen met eetstoornissen steunen!

(Nodeloos) Redden
Soms is het echter wel degelijk nodig om de Ander te redden: als de persoon zelf het echt niet meer weet, of als iemands gezondheid in gevaar is, dan is het nodig dat een (professionele) helper ingrijpt. Als iemand een hartaanval krijgt, dan willen we dat iemand een hartstarter (defibrillator) gaat halen en hartmassage opstart. Of wanneer er iemand levensgevaarlijk verwond is geraakt in een auto-ongeluk willen we dat brandweerlui en ambulancepersoneel meteen ingrijpen. Idem wanneer iemand met een eetstoornis er ernstig aan toe is, dan willen we dat spoedpersoneel een baxter aansluit en bekijkt welke elektrolyten verstoord zijn en wat er nodig is om de persoon te laten overleven en aansterken.

Goede bedoelingen werken echter vaak niet zo goed: we krijgen het gevoel dat we tegen een muur van weerstand botsen, of dat de ander niet eens dankbaar is voor onze hulp. Dat levert frustraties op, zowel bij onszelf als bij de ander die we proberen te redden…

In dit boek beschrijft Van Arnhem op een duidelijke en fijne manier 11 redenen tot nodeloos redden. Zo kan het zijn dat we ons voorstellen wat ons in een vergelijkbare situatie zou kunnen helpen. We vullen dit dan in voor de ander. Of we hebben vb. een vorige keer gemerkt dat het heel helpend was om samen te eten, en we stellen nu voor om dat elke dag te doen. (Maar misschien heeft de persoon in kwestie daar echt geen nood aan, of voelt dat wel heel bedreigend.) Of we hebben weinig tijd en beslissen om het maar snel zelf in orde te maken: in plaats van de persoon de kans te geven om iets uit te proberen, doen we het maar snel zelf.

Succesvol Steunen
Als alternatief voor dit soort Nodeloos Redden stelt Van Arnhem voor om een Supporter te worden, die Succesvol Steunt. Dit doe je vooral door het stellen van vragen, of soms gewoon door ‘er te zijn’. Een zinvolle methode om in je achterhoofd te houden, is de KD-methode: Kop Dicht. Eerst luisteren naar wat de persoon te vertellen heeft, hoe die iets beleeft, en dàn pas vragen stellen of zelf beginnen spreken. Daarnaast kan het ook helpend zijn om iets van je eigen kwetsbaarheid te delen, om zo de schaamte en het taboe wat te doorbreken, of om aan te geven dat het misschien wel een lastig onderwerp is, maar dat je wel samen wil zoeken.

Voorbeelden van vragen zijn:
Hoe gaat het vandaag met je?
Wat bedoel je daarmee?
Wat wil of kan je erover vertellen?
Wat doet dat met je?
Wat wil of kan jij hiermee verder?
Wat vind jij fijn?
Wat heb je nodig, of wat wil je hiermee doen?
(Als je merkt dat de persoon zelf weinig ideeën heeft, dan kan het zinvol om zijn om eerst te vragen ‘Mag ik een paar voorstellen doen?’, voordat je iemand begint te overladen met adviezen of suggesties.)

Motiveren
Wanneer we mensen willen motiveren tot gedragsverandering dienen we rekening te houden met drie psychologische basisbehoeften. Mensen hebben er nood aan om autonomie te ervaren: ze willen zelf beslissen wat er met hen gebeurt of hoe ze iets zullen aanpakken. Daarnaast willen we ons competent kunnen voelen: als ik beslis om ’s morgens mijn ontbijt aan te passen, dan wil ik daarin kunnen oefenen en ervaren dat het me ook lukt. En tenslotte hebben mensen nood aan verbondenheid: het gevoel dat je begrepen wordt, dat je er niet alleen voor staat, of dat je gesteund wordt in je keuzes (ook al begrijpt iemand misschien niet helemaal waarom je iets op die manier wil doen).

Vaak denken we dat we de ander moeten zien te overtuigen: ‘Je moet meer eten, want anders… (kan je niet meer sporten, mag je niet op kot,…)’.
Wat we eigenlijk écht moeten doen, is ervoor zorgen dat de Ander zichzelf overtuigt door de juiste vragen te stellen. Wat zou het je kunnen opleveren? Waar heb je nu last van of wat mis je nu, dat beter zou kunnen worden? Waar zou je meer of juist minder van (last) van kunnen krijgen? En, wat heb je nodig om daarin een eerste stap te zetten?

We zullen daarom eerst ruimte moeten geven aan de emoties en ervaringen van de ander. We stellen vragen om te weten te komen wat iemand graag anders zou willen, naar een doel, een beweegreden, motivatie,…
Dit soort wensen wordt vaak gevolgd door een belemmering: ‘Ik wil wel …, MAAR…’ (vb. ‘Ik wil wel meer eten om terug te kunnen sporten, maar het is zo moeilijk en ik durf niet.’)
Ga dan vooral in op de wens, door hierover verdere vragen te stellen. Want, wat je aandacht geeft, groeit!

Als iemand spreekt over de (meer)waarde van verandering, ga dan op verkenning uit: wat zou een kleine stap vooruit kunnen zijn? Je kan dit inleiden door even een korte samenvatting te geven van wat je gehoord hebt: “Dus je wil graag…, zodat… (je meer X of Y kan). Wat kun je doen om dat te bereiken?”
Of nog een andere mogelijke vraag: Wat gaat je helpen om je 1% beter te voelen?

Opgelet: vraag in eerste instantie naar wat de Ander kan doen, in plaats van meteen te vragen wat jij zou kunnen doen. Dat zou immers voor een stuk autonomie- en competentie-ondermijnend kunnen zijn (we nemen dan te veel uit handen, waardoor de persoon zelf niet kan ervaren dat die zelf in staat is om beslissingen te nemen of verandering teweeg te brengen).
Wel kunnen we naderhand vragen: “En hoe kan ik jou daarbij helpen?”

Verder vind je in het boek nog allerhande voorbeelden en tips voor effectieve en helpende communicatie, aandacht voor jezelf als Supporter (op tijd ventileren en ontspannen), omgaan met Spoedsituaties, het stellen van grenzen en het afspreken van een Donkere Dagen Deal (crisisplan).

Recensie Els